مهندس عقیل ستارلو
اقامتگاه سیدابراهبم خلیل و قلعه جوشین
قلعه جوشین در ۲۶ کیلومتری غرب ورزقان و ۶ کیلومتری روستای جوشین و در قلب محال تاریخی دیزمار ارسباران بمرکزیت شهر باستانی خاروانا در یک منطقه کوهستانی سختگذر در بالای یک کوه مرتفع قرار گرفتهاست. در کاوشهایی که در آن صورت گرفته، سفالینههایی از هزارهٔ اول قبل از میلاد و قرون اولیه اسلام به دست آمدهاست. در حال حاضر بقایای بسیار کمی از آن به جا مانده بر فراز یک کوه صخره ای در یک منطقه کوهستانی زیبا در شمال غربی شهر ورزقان واقع شده است. ارتفاع قله از سطح دریا در حدود 1800 متر می باشد. مسیر کوهپیمایی این قلعه که نیاز به تجهیزات خاصی نداره ضلع شمالی اونه. از سایر جهات نیاز به صخره نوردی با تجهیزات کامل داره). مسیر رفت از تبریز به ورزقان و از آنجا در جهت شمال غربی به طرف شهر خاروانا می باشد. فاصله تبریز تا ورزقان 97 کیلومتر و فاصله ورزقان تا پای قلعه هم باید چیزی در حدود 45 کیلومتر باشه. از شهر ورزقان بطرف شمال غربی در یک جاده کوهستانی مارپیچ و زیبا با رد شدن از روستاهای دیزج ملک و آقابابا فرامرزی به دوراهی خاروانا- اسپیران می رسیم که راه سمت راست(به طرف خاروانا) را در پیش گرفته و بعد از عبور از روستاهای داش کسن- گزن بند- مزرعه شادی و نرسیده به روستای جوشین به یک امامزاده(سید ابراهیم خلیل) می رسیم که در سمت راست(شمال) جاده قرار گرفته است. قلعه درست روبروی این امامزاده در سمت چپ جاده(جنوب) قرار گرفته است امامزاده دارای امکانات رفاهی و مسکن جهت اقامت مسافران و توریستها می باشد. اگر این جاده را مستقیم ادامه بدهیم به شهرخاروانا و در نهایت به حاشیه رود مرزی ارس خواهیم رسید..
این قلعه در محدوده شهر خاروانا واقع در دیزمار ارسباران و در دامنه کوه پرآوازه کمتال یا کامتال واقع شده و در منطقه حفاظت شده قرار دارد.گفته میشود وقتی در زمان فتحعلی شاه قاجار خاروانا توسط روسها اشغال شد شخصی بنام علی بیگ از اهالی خاروانا این قلعه را تعمیر کرده و در منطقه به روسها ضربه میزده و با همراهانش در آنجا مخفی میشده است.در حال حاضر طایفهای تحت عنوان علی بیگلو یا علی بگلو در شهر خاروانا زندگی میکنند که گفته میشود از نوادگان علی بیگ میباشد.
این منطقه بسیار زیبا و دیدنی است که از طریق روستای تاریخی آستامال واقع در محال دیزمار ارسباران بمرکزیت خاروانا قابل دسترسی است و امامزاده سید جبرئیل هم در همین محل بوده و دارای زوار در فصول مناسب می باشد
این چشمه در منظقه دیزمار شرقی ارسباران و در میان جنگلهای زیبا و پرپشت کرینگان واقع شده و از طریق چیچکلو - پیرگدیگی دارای راه ماشین و پیاده می باشد در گذشته دور ایل قاضی لی در این ییلاق با صفا در فصول بهار و تابستان اطراق داشته است
منطقه زیبای چیچکلی در محال دیزمار ارسباران ( خاروانا ) و ۳۵ کیلومتری شمال غرب ورزقان قرار گرفتهاست. این منطقه پوشیده از جنگل و انواع گل و گیاهان متنوع و داروئی می باشد.
مسجد جامع خاروانا
این مسجد در مرکز شهر خاروانا در 70 کیلومتری شهر ورزقان واقع شدهاست. قدمت این مسجد به سدههای ۶ و ۷ هجری قمری میرسد این مسجد در نوع خود کم نظیر بوده و بعد از انقلاب اسلامی به پاس پیگیریهای مردم شریف خاروانا و مسئولین وقت مرمت شده است.این مسجد توسط دختران بایندربیگ ساخته شده است.آنها بطور همزمان لنگه مسجد خاروانا را در اردوباد نخجوان ساخته بودند. در آن زمان بایندر بیگ حاکم دیزمار ارسباران و اردوباد بوده و قبر وی در روستای دوزال قرار دارد.دوزال اقامت گاه زمستانی و شهر خاروانا اقامتگاه تابستانی بایندربیگ بود
خانه امیر ارشد:
خانهی امیر ارشد که در 12 کیلومتری غرب ورزقان در روستای اوخارا واقع شده است. این ساختمان سنگی که به «داش عمارت» مشهور است از بناهای زیبا و منحصر به فرد شهرستان ورزقان است. خانه امیر ارشد با بهرهگیری از شیوهی معماری تاریخی منطقه و سبک ویژهی ابنیه قاجاری طراحی و ساخته شده است تا نمایانگر تفکرات و باور ها و نحوه زندگی مردم منطقه باشد.
گنبد الله الله:
گنبد الله الله در قبرستان قدیمی روستای کبودگنبد بخش خاروانا واقع شده است. پلان مقبره دایره و قطر آن 75/4 متر میباشد. بنا دارای دو طبقه شامل سردابه و طبقه اول بوده است. گنبدهای طبقه فوقانی ریخته است. ازاره بنا سنگی و ساقه بنا با آجر چهارگوش قرمز بنا شده که کلمات الله با آجرکاشی فیروزهای تزئین شده است. کتیبهها و اسلیمیهای حاشیه دربهای چهار طرف طبقه اول با کاشی معرق میباشد. تاریخ بنای برج را با توجه به رجهای آجری با تزئینات اسماء الله در آذربایجان میتوان به اواخر دوره ایلخانان مغول تا صفویه نسبت داد. خصوصیات بارز وعوامل تزئین شده بنا برج مقبره است. تاریخ و کتیبهای روی آن باقی نمانده است. ترکیب آجرکاشی فیروزهای در متن ساقه بنا که سبب شده است به کبودگنبد شهرت پیدا کند، زیبایی خاصی به آن بخشیده است. متن کلمات روی بدنه الله و محمد می باشد.
روستای کرینگان
روستای کرینگان که در منطقهی حسنو واقع شده است از این جهت دارای اهمیت است که اهالی آن به زبان تاتی صحبت میکنند. قبلاً اهالی چندین روستای دیگر نیز در دهستانهای حسنو و دیزمار شرقی به زبان تاتی صحبت میکردند که امروزه از بین رفته است. با این حال اهالیروستای ملک تالش و روستای ونستان در نزدیکی کرینگان نیز با زبانتاتی آشنایی دارند. کرینگان قبلاً نزدیک به یکصد خانوار داشت که امروزه به کمتر از 30 خانوار کاهش یافته است.
قوشا قار داشلار قالاسی علیار
این دوقلعه در نزدیکی روستای علیاربخش خاروانا درکنار هم قرار گرفته و منظره ای دیدنی بوجود اورده اند . قلعه های فوق در بالای کوهی باارتفاع بلند به شکل جفت از دیدنی های طبیعت ورزقان خاروانا در روستای علیار هستند.
کتیبه سقندل
روستای سقندل در 5 کیلومتری شهرستان ورزقان و در مسیر جاده ورزقان ـ اهر واقع شده است و کتیبهی میخی اورارتوئی در 3 کیلومتری این روستا و بر دامنه کوه زاغی بر سینه سنگی یکپارچه و مرتفع منقوش است. سمت جنوبی سنگ مزبور که به شکل هرم ناقص است، را به صورت مستطیلی به طول 116 سانتیمتر و عرض 57سانتیمتر صاف و صیقلی نموده و فرمان سر دوری پسر آرگیشتی پادشاه اورارتوئی را در ده سطر به خط میخی بر آن نقش کردهاند.
مناطق دیگری همچون :
آبشارگول آخور
کمپ معدن طلای اندریان
امامزادگان روستای ارزیل و مناظر این روستا
طبیعت رودخانه روستای جوشین
گنه گو و ره مشه سی (جنگل روستای جوانان گروه)
روستای پلکانی میوه رود
طبیعت زیبای اندریان چایی ،
منطقه باستانی ۴۰۰۰ساله ق م ال شهر اندریان
دئو داشی ، ایوان داشی ، مناطق باستانی کوچه داشی ،
اژداها داشی کویدور داشی اندریان بامناظر زیبا
آب درمانی قتورسوئی اندریان
گولرداغی و دشت خاروانا
باغات دیدنی روستای ملک قضات