سایه سنگین سونگون
جعفر خضوعی
یک درصد مس زمین و حدود نیمی از مس ایران در قره داغ نهفته است. از مسجدداغی و سونگون تا مزرعه و نیاز. 20 سال از فعالیت مس سونگون می گذرد و طرح های توسعه ی آن چندان پیش نرفته است.
این را نماینده ورزقان و خاروانا در مجلس نیز گواهی می دهد. الهوردی دهقانی به درآمد هنگفت مس سونگون اشاره دارد اما تأکید دارد که « به نام ما و به کام دیگران» بوده است. چگونه است که این معدن سالانه 6 هزار میلیارد ریال درآمد دارد و آنگاه منطقه زلزله زده قره داغ از تأمین هزینه بازسازی به مبلغ کل 1 هزار میلیارد تومان درمانده بود و پروژه های بزرگراهش چشم انتظار اعتبار 100 میلیارد تومانی هستند. فرماندار ورزقان می گوید این معدن برای 4 هزار نفر شغل ایجاد کرده است (شامل همه شاغلین این معدن حتی افراد شرکت ها و پیمانکاران) که صد البته کار ارزنده ای است اما آیا ما تنها به خاطر 4 هزار شغل است که چنین گسترده به جان طبیعت قره داغ افتاده ایم؟ در این صورت اگر 4 هزار نفر کمتر زاده بودیم، نیازی به سونگون نداشتیم. اگر سرمایه گذاری لازم در بخش کشاورزی و دامداری که از توان های محیطی اصیل و سنتی این منطقه است، انجام می شد، اشتغالزایی حاصله بسیار فراتر از این عدد بود.
شاید کسانی که روزی از طرح موضوع اهری و ورزقانی توسط برخی ها خوشحال می شدند و این مسئله سبد آرای برخی را تقویت می کرد، امروز همان ها شاهد بروز مسئله ی جالب خودی و غیرخودی در خود ورزقان هستند. در چنین شرایطی است که نباید 20 سال خروج کنساتره از منطقه و انتقال آن به کرمان یا هر جای دیگر تعجب آور باشد. 20 سال گذشته و سونگون تنها 150 هزار تن کنساتره تولید می کند و جالب این که برای داشتن کارخانه ذوب باید 800 هزار تن تولید کنسانتره داشته باشد. مدیرعامل شرکت جدیدالتأسیس مس آذربایجان می گوید سال آینده فاز دو تولید کنسانتره با ظرفیت 150 هزار تن راه اندازی می شود... و فاز سوم هم هست اما کی؟ تا این فاز ها در پی هم عملی شوند و تا کارخانه ذوب راه بیفتد چه قدر زمان طی خواهد شد تا بالاخره شمش مس به دست آید و در نهایت شهرک تخصصی مس به تولید کالا بپردازد. سوال این است که با آن همه درآمد چرا عملی شدن آن طرح ها این قدر طول کشیده است؟ ضمن این که گفته می شود برنامه ریزی مس سونگون برای یک دوره 31 ساله می شود.
مسئله اینجاست که اگر سونگون تا انتها « به نام ما و به کام دیگران» باشد و حتی با تحقق پروژه های مورد اشاره، چندان تحولی در منطقه ایجاد نشود، آیا قره داغ بازنده ی سونگون نخواهد بود؟ روزی که هم سونگون از دست رفته است و هم جنگل!! هم آب از دست رفته است و هم روستاها.
شاید هنوز هم برای ما قابل درک نباشد که محیط زیست و جنگل های ما ارزشی بسیار فراتر از معادن مس دارند. حتی اگر برای 10 هزار نفر هم شغل ایجاد کرده باشد، حتی اگر میلیاردها تومان هم در منطقه سرمای گذاری کرده باشد. توجه کنیم که اکنون تجربه دریاچه ارومیه پیش روی ماست و آیینه عبرت است.
البته ممکن است برخی ها طرح چنین مسائلی را تولید بهانه برای کند شدن سرعت سونگون قلمداد کنند اما نهایت دوراندیشی و احتیاط لازم است. ما مردم منطقه اعم از اهری و ورزقانی باید هوشیار باشیم و در دام تفرقه نیفتیم. این قایق اگر سوراخ شود همه غرق می شوند؛ نه ورزقانی می ماند و نه اهری!! وقتی فریاد « مس مال ورزقان است» بلند می شود، معلوم است که مس به کرمان می رود. اکنون نیز در ورزقان برخی معتفدند تأسیس شرکت مس آذربایجان زمینه ای است برای خالی ماندن دست ورزقان از سونگون. غافل از این که مگر تا حالا سونگون در دست ورزقان بوده است. توجه داشته باشیم که اگر خدای ناکرده بلایی بر سر سدباطله بیاید چه فاجعه ای به سمت اهر راه می افتد؟ مشکلی که در حد بسیار کوچک با شکستن سدباطله معدن مزرعه به وجود آمد.
پس به هوش باشیم و دریابیم که بهره مندی اندک امروز ما، به بهای شرمندگی ما پیش نسل های آینده هیچ توجیهی ندارد. به هوش باشیم که سایه سنگین سونگون ما را از توان ها و استعدادهای دیگرمان غافل نسازد.
این خبر می تواند پایان خوبی بر این نوشتار باشد؛ پس از قریب 5 سال کشمکش بین معدن کاوان و اهالی روستاهای دره زرشک و علی آباد در یزد، در نهایت سازمان حفاظت محیط زیست 26 آذرماه مخالفت قطعی خود را با راه اندازی این معدن اعلام کرد. اهالی روستاهای همجوار با معدن مس بارها ضمن تجمع در محل مانع از فعالیت این معدن شده بودند.
به گزارش سبزپرس« مسئله بر سر آن بود که اولا معدن، در منطقه ای ییلاقی در استان یزد واقع شده بود که فعالیت آن نه تنها آسایش اهالی را بر هم می زد که مانع فعالیت های عادی اقتصادی آنها نظیر باغداری می شد. از سوی دیگر، آلودگی شدید منابع آب زیر زمینی دشت یزد و اردکان، دیگر علت مخالفت با احداث این معدن بو
این را نماینده ورزقان و خاروانا در مجلس نیز گواهی می دهد. الهوردی دهقانی به درآمد هنگفت مس سونگون اشاره دارد اما تأکید دارد که « به نام ما و به کام دیگران» بوده است. چگونه است که این معدن سالانه 6 هزار میلیارد ریال درآمد دارد و آنگاه منطقه زلزله زده قره داغ از تأمین هزینه بازسازی به مبلغ کل 1 هزار میلیارد تومان درمانده بود و پروژه های بزرگراهش چشم انتظار اعتبار 100 میلیارد تومانی هستند. فرماندار ورزقان می گوید این معدن برای 4 هزار نفر شغل ایجاد کرده است (شامل همه شاغلین این معدن حتی افراد شرکت ها و پیمانکاران) که صد البته کار ارزنده ای است اما آیا ما تنها به خاطر 4 هزار شغل است که چنین گسترده به جان طبیعت قره داغ افتاده ایم؟ در این صورت اگر 4 هزار نفر کمتر زاده بودیم، نیازی به سونگون نداشتیم. اگر سرمایه گذاری لازم در بخش کشاورزی و دامداری که از توان های محیطی اصیل و سنتی این منطقه است، انجام می شد، اشتغالزایی حاصله بسیار فراتر از این عدد بود.
شاید کسانی که روزی از طرح موضوع اهری و ورزقانی توسط برخی ها خوشحال می شدند و این مسئله سبد آرای برخی را تقویت می کرد، امروز همان ها شاهد بروز مسئله ی جالب خودی و غیرخودی در خود ورزقان هستند. در چنین شرایطی است که نباید 20 سال خروج کنساتره از منطقه و انتقال آن به کرمان یا هر جای دیگر تعجب آور باشد. 20 سال گذشته و سونگون تنها 150 هزار تن کنساتره تولید می کند و جالب این که برای داشتن کارخانه ذوب باید 800 هزار تن تولید کنسانتره داشته باشد. مدیرعامل شرکت جدیدالتأسیس مس آذربایجان می گوید سال آینده فاز دو تولید کنسانتره با ظرفیت 150 هزار تن راه اندازی می شود... و فاز سوم هم هست اما کی؟ تا این فاز ها در پی هم عملی شوند و تا کارخانه ذوب راه بیفتد چه قدر زمان طی خواهد شد تا بالاخره شمش مس به دست آید و در نهایت شهرک تخصصی مس به تولید کالا بپردازد. سوال این است که با آن همه درآمد چرا عملی شدن آن طرح ها این قدر طول کشیده است؟ ضمن این که گفته می شود برنامه ریزی مس سونگون برای یک دوره 31 ساله می شود.
مسئله اینجاست که اگر سونگون تا انتها « به نام ما و به کام دیگران» باشد و حتی با تحقق پروژه های مورد اشاره، چندان تحولی در منطقه ایجاد نشود، آیا قره داغ بازنده ی سونگون نخواهد بود؟ روزی که هم سونگون از دست رفته است و هم جنگل!! هم آب از دست رفته است و هم روستاها.
شاید هنوز هم برای ما قابل درک نباشد که محیط زیست و جنگل های ما ارزشی بسیار فراتر از معادن مس دارند. حتی اگر برای 10 هزار نفر هم شغل ایجاد کرده باشد، حتی اگر میلیاردها تومان هم در منطقه سرمای گذاری کرده باشد. توجه کنیم که اکنون تجربه دریاچه ارومیه پیش روی ماست و آیینه عبرت است.
البته ممکن است برخی ها طرح چنین مسائلی را تولید بهانه برای کند شدن سرعت سونگون قلمداد کنند اما نهایت دوراندیشی و احتیاط لازم است. ما مردم منطقه اعم از اهری و ورزقانی باید هوشیار باشیم و در دام تفرقه نیفتیم. این قایق اگر سوراخ شود همه غرق می شوند؛ نه ورزقانی می ماند و نه اهری!! وقتی فریاد « مس مال ورزقان است» بلند می شود، معلوم است که مس به کرمان می رود. اکنون نیز در ورزقان برخی معتفدند تأسیس شرکت مس آذربایجان زمینه ای است برای خالی ماندن دست ورزقان از سونگون. غافل از این که مگر تا حالا سونگون در دست ورزقان بوده است. توجه داشته باشیم که اگر خدای ناکرده بلایی بر سر سدباطله بیاید چه فاجعه ای به سمت اهر راه می افتد؟ مشکلی که در حد بسیار کوچک با شکستن سدباطله معدن مزرعه به وجود آمد.
پس به هوش باشیم و دریابیم که بهره مندی اندک امروز ما، به بهای شرمندگی ما پیش نسل های آینده هیچ توجیهی ندارد. به هوش باشیم که سایه سنگین سونگون ما را از توان ها و استعدادهای دیگرمان غافل نسازد.
این خبر می تواند پایان خوبی بر این نوشتار باشد؛ پس از قریب 5 سال کشمکش بین معدن کاوان و اهالی روستاهای دره زرشک و علی آباد در یزد، در نهایت سازمان حفاظت محیط زیست 26 آذرماه مخالفت قطعی خود را با راه اندازی این معدن اعلام کرد. اهالی روستاهای همجوار با معدن مس بارها ضمن تجمع در محل مانع از فعالیت این معدن شده بودند.
به گزارش سبزپرس« مسئله بر سر آن بود که اولا معدن، در منطقه ای ییلاقی در استان یزد واقع شده بود که فعالیت آن نه تنها آسایش اهالی را بر هم می زد که مانع فعالیت های عادی اقتصادی آنها نظیر باغداری می شد. از سوی دیگر، آلودگی شدید منابع آب زیر زمینی دشت یزد و اردکان، دیگر علت مخالفت با احداث این معدن بو